ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΗΛAΚΑΣ
Τον Οκτώβρη του 1991 ο Αμερικανός πρεσβευτής στην Αθήνα, Μάικλ Σωτήρχος, σε απόρρητο τηλεγράφημά του προς το αμερικανικό ΥΠΕΞ έγραφε και προέβλεπε: «Οι σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας εξεταζόμενες μέσα από ένα πολιτικό - στρατιωτικό πρίσμα φαίνονται συνήθως “σκοτεινές”. (…) Είναι σημαντικό να θυμάται κανείς ότι ένα οικονομικό θέμα – το πετρέλαιο της θάλασσας του Αιγαίου – παραμένει μεταξύ των πλέον πιθανών λόγων ανάφλεξης στις σχέσεις τους στα επόμενα τρία με πέντε χρόνια». Ακριβώς πέντε χρόνια αργότερα, τον Γενάρη του 1996, η κρίση των Ιμίων ήρθε να επιβεβαιώσει ότι οι Αμερικανοί πρεσβευτές έχουν εκτός των άλλων και μαντικές ικανότητες…
Από εκείνη την εποχή ελάχιστα έχουν αλλάξει σε ό,τι αφορά τις «σκοτεινές» ελληνοτουρκικές σχέσεις. Και ό,τι έχει αλλάξει, ως αποτέλεσμα της κρίσης των Ιμίων, έχει αλλάξει σε βάρος των ελληνικών δυνατοτήτων και συμφερόντων. Δεν χρειάζεται λοιπόν σήμερα να έχει κανείς τις μαντικές ικανότητες (και την πληροφόρηση) του Αμερικανού πρεσβευτή για να «δει» το άκρως επικίνδυνο μέλλον που διαγράφεται. Αρκεί η παρακολούθηση της επικαιρότητας και η (επί)γνωση των διπλωματικών δεδομένων που προέκυψαν από την κρίση των Ιμίων.
Ας ξεκινήσουμε με την επικαιρότητα:
Καθημερινές κορώνες από το σύνολο των τουρκικών πολιτικών δυνάμεων της Τουρκίας σε βάρος της Ελλάδας που «έχει καταλάβει 18 νησιά», κάποια από τα οποία, θα πρέπει να σημειώσουμε, είναι κατοικημένα από Έλληνες.
Δέσμευση μεγάλων περιοχών κατά μήκος (από βορρά προς νότο) όλου του Αιγαίου για ολόκληρο το ερχόμενο έτος για πραγματοποίηση είτε στρατιωτικών ασκήσεων είτε επιστημονικών ερευνών.
Μέχρι τις αρχές Φλεβάρη του 2018 το πρώτο πλοίο γεωτρύπανο της Τουρκίας (Deepsea Metro 2) ξεκινά γεωτρήσεις σε νοτιοανατολικό Αιγαίο, εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, βάσει των χαρτών που δημοσίευσε η τουρκική κυβέρνηση και εντός της κυπριακής ΑΟΖ, στα δυτικά του νησιού.
Ήδη από τον Απρίλιο του 2017 η Τουρκία διεξάγει σεισμικές έρευνες για πετρέλαιο και φυσικό αέριο στη Μεσόγειο, χρησιμοποιώντας το πλοίο Barbaros Hayrettin Pasa.
Η περιοχή νότια, νοτιοανατολικά και ανατολικά του συμπλέγματος των νησιών της Μεγίστης (Καστελόριζο) και το οικόπεδο 6 της κυπριακής ΑΟΖ θα είναι οι διακηρυγμένοι βασικοί στόχοι των τουρκικών γεωτρήσεων.
Οι συνέπειες της ήττας
Η Ελλάδα, μετά την πικρή γεύση που άφησε πίσω της η κρίση των Ιμίων, θα έπρεπε να έχει αντιληφθεί ότι οι πόλεμοι δεν κερδίζονται μόνο στο πεδίο της μάχης και ότι κάποιες κρίσιμες μάχες χάνονται χωρίς καν να δοθούν. Η κυρίαρχη (πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά) τάση στη χώρα, ωστόσο, επέλεξε να κρύψει το κεφάλι στην άμμο και να ξεχάσει τι ακριβώς συνέβη την τελευταία μέρα του Ιανουαρίου του 1996 στις άγνωστες μέχρι τότε βραχονησίδες των Δωδεκανήσων. Οι συνέπειες μιας ήττας όμως ούτε ξεχνιούνται ούτε κρύβονται για πάντα, καθώς έρχεται η στιγμή που οι νικητές σπεύδουν να εισπράξουν...
Για παράδειγμα οι – διπλωματικής και στρατιωτικής υφής – εντάσεις γύρω από το Αγαθονήσι και το Φαρμακονήσι, οι οποίες συνεχίζονται σχεδόν αδιαλείπτως από τότε μέχρι και σήμερα, υπενθυμίζουν το γραμμάτιο που υπέγραψε η κυβέρνηση Σημίτη το 1996 προκειμένου να αποφύγει την κλιμάκωση της κρίσης των Ιμίων σε θερμή στρατιωτική αναμέτρηση και την εξέλιξή της σε ελληνοτουρκικό πόλεμο. Η ελληνική κυβέρνηση τότε κατέθεσε εχέγγυα (αποδέχθηκε τις τουρκικές αμφισβητήσεις για την ύπαρξη νησιών, νησίδων και βραχονησίδων με αδιευκρίνιστη κυριαρχία) στην Τουρκία με τριτεγγυητή την Ουάσιγκτον προκειμένου να «αγοράσει» ευρωπαϊκό εκσυγχρονισμό, ευρώ και... ειρήνη.
Στην Ελλάδα υπογραμμίζεται το γεγονός ότι οι επιλογές της κυβέρνησης Σημίτη εκείνες τις δύσκολες μέρες απέτρεψαν τον πόλεμο. Καμία, ωστόσο, ουσιαστική συζήτηση δεν έχει γίνει για το κόστος που κατέβαλε η χώρα γι’ αυτήν την αποτροπή. Και κατ’ επέκταση δεν έχει γίνει καμία αποτίμηση των κερδών και ζημιών, των συνεπειών δηλαδή εκείνης της κρίσης, προκειμένου με τα νέα δεδομένα να διαμορφωθεί η στρατηγική της χώρας.
Αντίθετα, αυτό που με επιμέλεια έγινε ήταν να συγκαλυφθούν η νέα πραγματικότητα και οι συνέπειές της, οι οποίες καταγράφηκαν στην αμερικανικής έμπνευσης Συμφωνία της Μαδρίτης και μπορούν να συνοψιστούν ως εξής:
Αποδοχή των τουρκικών θέσεων περί γκρίζων ζωνών και ύπαρξης νησιών, βραχονησίδων με αδιευκρίνιστη κυριαρχία.
Διμερής ελληνοτουρκικός διάλογος για τη διευθέτηση αυτών των ζητημάτων (και όχι μόνο της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας, όπως στρουθοκαμηλίζοντας ισχυρίζεται ακόμη η ελληνική πλευρά).
Ανάθεση στις αμερικανικές δυνάμεις ρόλου παρατηρητή - διαιτητή για την τήρηση της συμφωνίας που απαγορεύει σε Ελλάδα και Τουρκία δραστηριότητες σε νησίδες μέχρι να διευκρινιστεί η κυριαρχία τους.
Με πιο απλά λόγια, η Ελλάδα απέφυγε μια σύγκρουση αγοράζοντας χρόνο, μέσα στον οποίο εξελίσσεται η συζήτηση επί κυριαρχικών δικαιωμάτων της. Το πώς εκμεταλλεύτηκε αυτόν τον χρόνο όλοι το γνωρίζουμε σήμερα: Αναζήτησε την προστασία στη ζώνη του ευρώ, κατέβαλε ασύλληπτους πόρους σε εξοπλισμούς και φανφάρες (Ολυμπιακοί Αγώνες) και φούσκωσε με δανεικό αέρα παριστάνοντας την ισχυρή Ελλάδα, μέχρι που εμφανίστηκε η ώρα της... κρίσης και η πραγματικότητα, την οποία ακόμη το πολιτικό σύστημα αδυνατεί να δει κατά πρόσωπο. Αν και δεν θα έπρεπε καθώς η Τουρκία ουδέποτε έκρυψε τις θέσεις της.
Το «πρόβλημα του Αιγαίου»
Το 2001 ο αντιστράτηγος Αττίλα Ατές, διοικητής των Τουρκικών Πολεμικών Ακαδημιών, γράφει: «Το έγγραφο αυτό που προετοιμάστηκε από την Ακαδημία του Πολεμικού Ναυτικού έχει διατεθεί για χρήση με στόχο οι εργασίες που θα γίνουν σχετικά με τα νησιά, νησίδες και βραχονησίδες του Αιγαίου στο άμεσο μέλλον να θεμελιωθούν πάνω σε επιστημονικές βάσεις και αλήθειες». Το εν λόγω έγγραφο (για την ακρίβεια είναι μια εμπεριστατωμένη παρουσίαση, σε 150 σελίδες, των τουρκικών απόψεων για το πρόβλημα του Αιγαίου), καθώς και το βιβλίο που εκδόθηκε το 1998 από το Ανώτατο Ίδρυμα Κουλτούρας Γλώσσας και Ιστορίας Ατατούρκ, με τίτλο «Το θεμελιώδες πρόβλημα στο Αιγαίο, τα νησιά αμφισβητούμενης κυριαρχίας» αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της πολιτικής που ακολουθεί η Αγκυρα έναντι της Ελλάδας. Η πολιτική – και όχι νομική – προσέγγιση της Τουρκίας γίνεται εμφανής από τις πρώτες λέξεις στον πρόλογο του Αττίλα Ατές:
«Καμία νομική αντίληψη και κανόνας δεν μπορεί να δικαιολογήσει τον αποκλεισμό της Τουρκίας στα χωρικά της ύδατα και την απομόνωσή της από τη θάλασσα που επί εκατοντάδες χρόνια χρησιμοποιούσε μόνη της και με την οποία έχει άρρηκτους δεσμούς γεωγραφικής, ιστορικής, οικονομικής, κοινωνικής υφής και δεσμούς ασφάλειας. Το γεγονός ότι στο Αιγαίο, που είναι μια ημίκλειστη θάλασσα, με πολλά νησιά, νησίδες και βραχονησίδες που ανήκουν στην Ελλάδα να βρίσκονται πολύ κοντά στην ηπειρωτική Τουρκία και ότι πολλά νησιά βρίσκονται σε καθεστώς “διαφιλονικούμενης νήσου” έχουν μετατρέψει το πρόβλημα του Αιγαίου σε μια από τις πιο σημαντικές τρέχουσες πιθανές εστίες σύγκρουσης στις θάλασσες του κόσμου».
Στο «έγγραφο Ατές» παρουσιάζεται κατάλογος με το σύμπλεγμα των 46 νησιών Mentese. Από αυτά τα νησιά, σύμφωνα με την τουρκική άποψη, δεκατέσσερα (στην περιοχή των Δωδεκανήσων) δόθηκαν στην Ελλάδα με τη Συνθήκη των Παρισίων (1947). Τα υπόλοιπα – σύμφωνα με την τουρκική άποψη – παρανόμως κατέχονται από την Ελλάδα.
Ενδιαφέρον έχει ότι, ανάμεσα στα νησιά που «παρανόμως» κατέχει η Ελλάδα, η Τουρκία συμπεριλαμβάνει και τα: Αρκοί, Φαρμακονήσι, Ψέριμος, Γυαλί, τα οποία κατοικούνται από Έλληνες προφανώς. Επίσης στο εν λόγω έγγραφο / βιβλίο αμφισβητείται ονομαστικά η ελληνική κυριαρχία επί των νησίδων Γάιδαρος, Καλόλιμνος, «επί των 12 νησιών, νησίδων και βραχονησίδων Νότια της Αστυπάλαιας και 23 νησιών, νησίδων και βραχονησίδων που βρίσκονται βορειοανατολικά της Κρήτης».
Με άλλα λόγια, καλά ξεμπερδέματα…
topontiki.gr
